Yangın tehlikesi son yıllarda tek kaymaya dayanıklı yol kaplamaları ve çok katlı çelik binalarda dikkatle üzerinde durulması gereken bir konu haline gelmiştir.Çelik konstrüksiyonun yangın esnasında stabilitesini sağlayacak tasarım felsefeleri yapılarda nemlenmenin ve su buharı yoğuşmasının sebepleri ve alınabilecek önlemler ve koruyacak modern metodlar geliştirilmiştir. Bu metodları beş ana başlık altında toplayabiliriz.
a- Spreyler
b- Paneller
c- Şekillendirilmiş kaplamalar
d- Beton adhezyon ve kohezyon nedir? ve tuğla bloklar ile koruma
e- Yangın geciktirici veya yangına dayanıklı boyalar.
Bu koruma yollarından yangın geciktirici boyalar çeliğin mimari depreme hazırlık el kitabı - los angeles ve estetik açıdan önem taşıdığı yapılarda özelliler tercih edilirler. Hem çeliğin estetiğine uyum göstermeleri hem de binanın kullanım alanında azaltmaya sebebiyet vermemeleri bu tip kaplamaların en büyük avantajıdır. Bunun yanı sıra dışarıdan depremin psikolojik etkileri ile nasıl başa çıkılır? ve bina içinden görülebilen çelik çatı konstrüksiyonları için tek seçenektir. Atelye kriz ve küçülme ve şantiyede uygulanabilme kabiliyeti, inşa esnasında oluşabilecek hasarların kolayca tamir edilebilmesi, statik açıdan ekstra yükler getirmemesi gibi tüm diğer boya çeşitlerinin sahip olduğu belirgin özellikleri rant kollama faaliyetlerine karşı doğrudan verimsiz kâr kollama faaliyetleri ve diğer alternatiflerde rastlanmayan avantajları vardır. Çelik kesitleri doğru seçildiğinde bu avantajlara pek de sahip olmayan spreyler dışındaki diğer alternatiflerden maliyet açısından daha ucuzdurlar. Bunun yanı sıra planlama esnasında statik hesaplara bağlı kalmak şartıyla yapılacak değişikliklere film kalınlıkları azaltılarak ya da arttırılarak uyum sağlarlar.
Yangına dayanıklı boyaların kullanım amacı, diğer alternatiflerde olduğu gibi, yangın esnasında daha önceden planlanmış süre zarfında çelik konstrüksiyonun yangından dolayı ısınarak stabilitesini kaybetmesini geciktirmektir. Bu geciktirme sayesinde binanın tahliyesi ağaç levha endüstrisinde yüzey kaplama işlemleri için malzeme seçiminde dikkat edilmesi gereken bazı hususlar ve yangına müdahale için zaman kazanılır. Yangına dayanıklı boyalar 2 saate kadar dayanım sağlarlar. Normalde ince bir film tabakası şeklinde uygulanan boya, ısı deprem nedir? ve alev altında şişer depremde hasar gören betonarme yapıların onarımı ve güçlendirilmesi ve bu sayede kimi zaman orjinal film kalınlığının 50 katı kalınlığa ulaşan bir izolasyon tabakası oluşturur. Bu ürünler fırça, havalı/havasız tabanca yardımıyla uygulanabilirler.
Çelik profilin dolu hacmi gelenekli türk evi'nin kaynakları ve etkiye maruz kalan yüzeyin ölçüleri profilde yangından dolayı oluşan ısının artmasında en önemli etkendir. Boya maliyetinin esas unsuru olan kaplama kalınlığının belirlenmesi, hem konstrüksiyonun Hp/A olarak isimlendirilen kesit oranlarına hem de iki saati aşmamak kaydıyla istenen dayanım süresine bağlıdır. Hp/A formülünde:
Hp : Çelik elemanın alevlere maruz kalan kesit çevresi
A : Çelik elemanın kesit alanıdır.
Sonuç olarak Hp/A oranı düşük çelik elemanlar daha yavaş bir sürede ısınırlar çelik hafif taşıyıcı sistemlerin konut yapımında kullanılması ve daha düşük kalınlıkta bir korumaya ihtiyaç duyarlar.
Hp/A oranı her kesit için farklı olacağından basit geometrik işlemler ile ya da her profile ait tablolardan alınan değerlerin oranlaması ile bulunabilir. Bu oranlamalar yapılırken alevin direkt olarak etkileyeceği kesit çevresi depremler ve faylar ve alanı doğru seçilmelidir. Çelik elemanların projede nihai kullanımına göre seçim yapılmalıdır. Beton içinde kalan bölgeler veya kaynak yardımı ile birbirine eklenmiş yüzeyler hesaba katılmazlar.
Bu hesaplar sonucu bulunan Hp/A oranları üretici firmalar tarafından özel olarak hazırlanmış tablolarda yerlerine konularak karşılık gelen boya kuru film kalınlıklarına ulaşılır. Bu tablolar sistemin yangına karşı istenen dayanım süresine, kullanılan profilin dolu veya boş kesitli oluşuna deprem ve sorumluluk ve profilin projede yer alış şekline göre ayrı ayrı düzenlenmiştir. Yangına karşı 30, 60, 90 17 ağustos 1999 izmit körfezi tsunamisi ve 120 dakika olacak şekilde dört ana dayanım süresi belirlenmiş dünyadaki büyük depremler ve her süre aralığı için farklı boya kalınlıkları hesaplanmıştır. Yukarıdaki şekillerde yer alan "I" profiller gibi dolu kesitler veya boru profiller gibi içi boş kesitler için farklı tablolar söz konusudur. Kullanılmak istenen profillerin, aynı cins olsalar dahi, projede bulundukları yere göre koruma altına alınmaları gerekir. Ara akslarda bulunan kolonlar çelik taşıyıcı yapıların özellikleri ve yararları ve üzeri panellerle örtülmeyen kirişler dört yanları açık olduğundan, Hp/A oranlarına karşılık gelen boya kalınlıkları, dört taraflı koruma tablolarından bakılır. Kenar akslarda bulunan ve bir yüzeyleri panel veya beton ile kapanmış profiller için ise üç taraflı koruma tabloları hazırlanmıştır.
Özet olarak boya kalınlığını ve buna bağlı olarak da boya maliyetini:
a- İstenen dayanım süresi
b- Hp/A oranı
c- Profilin projedeki durumu belirler.
Boya kalınlıklarını elde ettiğimiz bu tablolar, bağlantılı olarak maliyetler, her boya firması için farklılık gösterir. Boya formülasyonlarının farklı oluşu, aynı profil kesiti ve aynı süreler için farklı markalarda farklı boya kalınlıklarının ortaya çıkmasına sebep olur. Daha ince bir boya kalın-lığıyla daha uzun bir koruma sağlamak amacıyla bu tip ürünler üzerindeki çalışmalar durmaksızın devam etmektedir. Bu durum üründe gelişme sağlandıkça yeni kalınlık tablolarının hazırlanması gereğini ortaya çıkarır. Bu nedenle boya kalınlığı hesabı yapılırken ürün ve tabloların aynı firmaya ait olduğuna, aynı firmaya aitse bile tabloların güncel olduğuna dikkat edilmeli, zorunlu kalmadıkça kalınlık hesapları boya firmalarına bırakılmalıdır.
Yukarıda bahsettiğimiz boyalar "ev tipi" olarak adlandırabileceğimiz selülozik yangınlara karşı korunmada etkilidir. Akaryakıt, benzin, fuel oil kaynaklı hidrokarbon tipi yangınlarında bu tip boyalardan yararlanılamaz. Bunun nedeni hidrokarbon yangınlarında ısının bir anda yüksek mertebelere ulaşarak boyanın çalışmasına fırsat vermemesidir.
TMH - TÜRKİYE MÜHENDİSLİK HABERLERİ SAYI 427 - 2003/5
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder