GİRİŞ :
17.08.1999 tarihinde, merkez üssü koordinatları Kocaeli kent merkezinin 12 km güneydoğusu Gölcük İlçesi civarları olan Mw = 7.4 (USGS, Kandilli) moment büyüklüğü, Ms = 7.8 (USGS) yüzey dalgası büyüklüğü değerlerinde bir deprem meydana gelmiştir. Söz konusu bu depremde odak derinliğinin 17 km olduğu 17 ağustos marmara depremi ve prefabrike betonarme yapılar (tpb) ve yeryüzeyinde 120 km uzunluğunda bir faylanmaya neden olduğu gözlenmiştir (1). Depremi takip eden günlerde yapılan araştırmalar sonucunda (2) ise bu depremin birbirini takip eden beş adet farklı depremden oluştuğu, dolayısıyla bu yer hareketinin bir tek Ms = 7.8 büyüklüğündeki deprem yerine beş adet büyüklüğü ortalama Ms = 7.0 civarında olan deprem şeklinde yorumlanması mümkün olabileceği bildirilmiştir. (Şekil-1).
Marmara depremi sonrasında yapılan, saha gözlemleri sonucu şiddet dağılımlarının EMS 1992 (European Macroseismic Scale) ölçeğine göre IX bahçe teraslarda su yalıtımı ve X derecelerini bulduğu saptamaları yapılmıştır. (2) Bu hasar endekslerinde (IX ulaştırma –trafik mühendisliğinde yeni yöntemler: bulanık mantık tekniği uygulamaları ve X) çok katlı çerçe çelik levha perdeli yapılar ve tipi betonarme yapıların sıraysıyla %65 çelik yapıların yangına karşı korunması ve %50 tamir edilemeyecek seviyede hasar görmeleri yine aynı kaynakta vurgulanan (2) çelik yapıların yangına karşı korunmasında boya kullanımı ve saha gözlemleriyle uyuşan bir veridir. Bu deprem inşaatçının aşkı ve son on yılda ülkemizde yaşanan yıkıcı depremlere ait büyüklük bilgileri Tablo-1�de verilmiştir.
Tablo-1 Ülkemizdeki Son On Yıldaki Yıkıcı Depremler
|
Yer | Magnitüd (Moment Büyüklüğü) |
Sismik Moment |
En Büyük İvme |
| ERZİNCAN 13.03.1992 |
6.8 |
2.94 X 1018 |
0.50 g |
| DİNAR 01.10.1995 |
6.0 | 3.80 x 1017 | 0.30 g |
| CEYHAN 27.06.1998 | 5.9 | 2.94 x 1017 | 0.22 g |
| KOCAELİ 17.08.1999 | 7.4 | 3.78 x 1019 | 0.32 g |
Kuzey Anadolu fay zonunun hareketi sonucu oluşan bu depremde, Bolu-Düzce�den İstanbul-Avcılar�a kadar kuş uçuşu 240 km�lik bir hat bu depremden ciddi şekilde etkilenmiştir. Bu bölgede özellikle İzmit-Adapazarı arasında yoğun şekilde bulunan sanayi yapılaşmasıda, depremden tüm uygulama şekilleri açısından etkilenmiş köprü ve viyadüklerin depreme dayanıklı olarak projelendirilmesi ve hasar görmüştür.
DEPREM SONRASI TPB ÇALIŞMALARI :
17 Ağustos 1999 Marmara depremi sonrasında, bölgede bulunan kaymaya dayanıklı yol kaplamaları ve etkilenen prefabrike betonarme yapılarla ilgili olarak aşağıdaki şekilde bir eylem planı hazırlanmış yapılarda nemlenmenin ve su buharı yoğuşmasının sebepleri ve alınabilecek önlemler ve çalışmalara başlanmıştır.
1. TPB Kuruluşlarına ait bölgede bulunan tüm yapılara ait bir envanterin oluşturulması,
2. Hasar görmüş (tipik) yapılara ait ;
2.1. Tüm proje bilgileri,
2.2. Yerinde malzeme bilgileri,
2.3. Yerel zemine ait bilgilerin toplanması.
3. Depreme ait ivme kayıtlarının adhezyon ve kohezyon nedir? ve tepki spektrumlarının elde edilmesi,
4. Yerinde hasar gören yapılarda gözlem yapılması depreme hazırlık el kitabı - los angeles ve raporlanması,
5. Donelerle bulguları birleştirip, değerlendirerek hasar görme nedenlerinin ortaya konması,
6. Elde edilen sonuçların tüm üyelere duyurulması,
7. Kamuoyunun bilgilendirilmesi.
- Marmara depremi sonrası TPB üyesi firmalar Bölgesel Yapı Envanteri
Marmara depremi sonrasında TPB üyesi firmalarla koordinasyona geçilmiş depremin psikolojik etkileri ile nasıl başa çıkılır? ve bölgede bulunan yapılara ait bilgi toplanmaya başlanmıştır, bu bilgilerin elde edilmesiyle aşağıda sunulan bölgesel envanter tablosu (Tablo-2) oluşmuştur.
Tablo-2 TPB Üyesi Firmalar Bölgesel Yapı Envanteri
|
Yer | Tam Hasarlı Yapı Sayısı | Kısmi Hasarlı Yapı Sayısı | Hasarsız Yapı | Toplam Yapı | Hasar Yüzdesi |
| AVCILAR | - | - | 54 | 54 | 0.- |
| İZMİT | 1 | 5 | 235 | 241 | 2.50 |
| GÖLCÜK | - | - | 35 | 35 | 0.- |
| YALOVA | - | 1 | 49 | 50 | 2.0 |
| ADAPAZARI | 16 | 8 | - | 98 | 24.50 |
| BOLU | - | - | 2 | 2 | 0.- |
| DÜZCE | - | - | 1 | 1 | 0.- |
TOPLAM | 17 | 14 | 450 | 481 |
|
Yukarıda verilen bölgesel verilerden hareketle aşağıdaki genel envanter tablosu (Tablo-3) oluşturulmuştur.
Tablo-3 TPB Üyesi Firmalar Genel Yapı Envanteri
| Toplam Yapı Sayısı | 481 | % 100 |
| Tam Hasarlı Yapı Sayısı | 17 | % 3.50 |
| Kısmi Hasarlı Yapı Sayısı | 14 | % 3.00 |
| Hasarsız Yapı Sayısı | 450 | % 93.50 |
- Hasar Gören Yapılara Ait Saha kriz ve küçülme ve Proje Bilgileri ile Değerlendirmeler
Deprem sonrası toplanan bilgilerde rant kollama faaliyetlerine karşı doğrudan verimsiz kâr kollama faaliyetleri ve yapılan gözlemlerde prefabrike betonarme yapılarda (TPB Üyesi Firmalar) hasarın genelde ADAPAZARI�nda yoğunlaştığı gözlenmiştir. Özellikle Adapazarı Organize Sanayi Bölgesi yapılarında gözlenen bu hasar şekli, çalışmanın bu bölge üzerinde yoğunlaşmasına yol açmıştır.
Öncelikle bölgeye ait zemin bilgilerinin toplanması amaçlanmış ağaç levha endüstrisinde yüzey kaplama işlemleri için malzeme seçiminde dikkat edilmesi gereken bazı hususlar ve bu konuda yayınlanan kapsamlı bir çalışmadan (3), bölgede suya doygun kumlu-siltli bir yapı olduğu, bu alüvyonal yapının D grubu bir zemin yapısını oluşturduğu deprem nedir? ve böylelikle yerel zemin sınıfının Z4 olarak tanımlanması gereği ortaya çıkmıştır. (Şekil-2).
Hasar gören yapılar irdelendiğinde, hasarın dört grup yapıda toplandığı saptanmış, neticede dört grup yapıdan tipik birer adedi proje-saha-malzeme değerlendirmesine tabi tutulmuştur. Değerlendirilen dört grup yapı A, B, C depremde hasar gören betonarme yapıların onarımı ve güçlendirilmesi ve D grubu yapılar olarak adlandırılmıştır. Hasar gören yapı grupları, gerek hasar gördükleri andaki yükler, gerekse nihai servis yükleri altında ayrı, ayrı değerlendirilmişlerdir. Değerlendirmeler yapının yapıldığı yıldaki mevcut gelenekli türk evi'nin kaynakları ve yürürlükteki şartname - yönetmelikler ile halen mevcut yönetmelik çelik hafif taşıyıcı sistemlerin konut yapımında kullanılması ve şartnameler esas alınarak yapılmıştır.
- A Grubu Yapı ;
A grubu yapı, Şekil-3�de de verildiği üzere, 20.00 mt x 7.50 mt modülajla oluşturulan, 7.00 mt yüksekliğinde, prefabrike betonarme, her iki yönde kolon kiriş bağlantısı mafsallı (çift-pimli) olarak oluşturulmuş bir sistemdir. Bu binaya ait yerinde yapılan gözlemlerde;
a) Yapıda toptan kırılma-devrilme türünde bir yıkılma olduğu,
b) Yıkılma yönünün ana aks kirişlerine dik yönde olduğu ve iç aks kolonlarının kırılmasıyla yıkılmanın başladığı,
c) Kolon ebatlarının 40 cm x 40 cm olduğu,
d) Kolon donatılarının asimetrik yerleştirilmiş olduğu,
e) Yatay bağlantılarının tümünün mafsallı, kolon-trapez kiriş bağlantılarının çift pimli olduğu,
f) Kolon-temel bağlantısında herhangi bir zayıflık, deformasyon olmadığı saptamaları yapılmıştır.
Sahada yapılan çalışmalardan sonra, mevcut hasar gören yapının projeleri proje irdelenmiş, proje yapım ve uygulama yılının 1998 olduğu görülmüş, aynı sistem hasar yükleri altında tekrar çözülmüş ve bunun sonucunda aşağıdaki bilgilere ulaşılmıştır.
Tablo-4 A Binası I. Mod Deplasmanları
|
Kolon | Hasar Yükleri Altında (cm) | Servis Yükleri Altında (cm) | İzin Verilen max. (cm) (0.0035 x h) |
| KK X Yönü | 4.47 | 5.57 | 2.45 |
| KK Y Yönü | 3.25 | 4.45 | 2.45 |
| İK X Yönü | 4.47 | 5.57 | 2.45 |
| İK Y Yönü | 4.90 | 6.34 | 2.45 |
KK : Kenar Kolon İK : İç Kolon
Tablo-5 A Binası Kolon Enkesitleri
|
Kolon | Uygulanan Ebat (cm) � Donatı (pursantaj) | Min. Yönetmelik Boyutu (*) Ebat (cm) � Donatı (pursantaj) |
| Kenar Aks
İç Aks | 40x40 Pt® % 2.60
40x40 Pt® % 2.60 | 50x50 Pt® % 1.20
55x55 Pt® % 1.40
|
(*) Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik � 1997 hükümleri
Ao = 0.40 g , Z4 ve R=5 için
Tablo-6 A Grubu Yapı Hasar Endeksi
|
| Hasarlı | Hasarsız | Toplam | Hasar Endeksi |
|
A Grubu Yapı Sayısı |
4 |
- |
4 |
% 100
|
A grubu yapının hasar görme ana nedeninin; YETERSİZ YANAL RİJİTLİK olduğu görülmüş, bu nedenin oluşmasına ve/veya yıkıma;
1) A.B.Y.Y.H.Y. � 1997�nin uygulanmaması,
a) Hatalı yatay yük seçimi,
b) Deplasman limitlerine uymama,
c) Mevcut zemin özelliklerini göz önüne almama,
2) Tali olarak asimetrik kolon donatısının yerleştirilmesinin,
Sebep olduğu saptaması yapılmıştır.
- B Grubu Yapı ;
B grubu yapı, Şekil-4�te de verildiği üzere, 20.00 mt ve 7.50 mt modülajıyla oluşturulan, 7.00 mt yüksekliğinde, prefabrike betonarme kolon-kiriş bağlantısı mafsallı (yuvalı sistem) olarak ve kısmen de arakatlı oluşturulmuş bir sistemdir. A grubu yapıyla oldukça benzerlik göstermesine rağmen mafsal detayı farklı, yapım yılı da 1997 öncesine ait bir yapı olması nedeniyle farklı bir grup yapı olarak ele alınmıştır. Bu binaya ait yerinde yapılan gözlemlerde;
a) Yapıda toptan kırılma-devrilme türünde bir yıkılma olduğu,
b) Yıkılmanın iç aks kolonlarından başladığı ve ana aks kirişlerine dik yönde olduğu,
c) Kolon ebatlarının 40 cm x 40 cm ve 35 cm x 35 cm olduğu,
d) Tüm bağlantılarının mafsallı, kolon-trapez kiriş bağlantısının yuvalı ve ortak-tek pimli olduğu,
e) Trapez kiriş-kolon, kolon-oluk kiriş bağlantılarının sorunlu olduğu ve bu bağlantı zayıflığı sonucu eleman düşmesi olduğu,
f) Kolon-temel bağlantısında herhangi bir zayıflık, deformasyon olmadığı saptamaları yapılmıştır.
Sahada yapılan çalışmalardan sonra mevcut hasar gören yapının projeleri irdelenmiş, proje yapım yılının 1996 olduğu görülmüş, aynı sistem hasar yükleri altında tekrar statik olarak irdelenmiş ve bunun sonucunda aşağıdaki bilgilere ulaşılmıştır.
Tablo-7 B Binası I. Mod Deplasmanları
|
Kolon | Hasar Yükleri Altında (cm) | Servis Yükleri Altında (cm) | İzin Verilen Max. (cm) (0.0025xh) |
| KÇ X Yönü | 5.60 | 6.90 | 1.75 |
| KÇ Y Yönü | 3.70 | 4.60 | 1.75 |
| KA X Yönü | 1.70 | 2.10 | 0.75 |
| KA Y Yönü | 1.50 | 1.90 | 0.75 |
KÇ : Çerçeve Kolonu (uzun) KA : Ara Kat Kolonu (kısa)
Tablo-8 B Binası Kolon Enkesitleri
|
Kolon |
Uygulanan Ebat (cm) | Min, Yönetmelik Boyutu (*) (cm) |
|
Kenar Aks
İç Aks |
35x35
40x40 |
50x50
55x55
|
(*) Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik � 1997 hükümleri
Ao = 0.40 g , Z4 ve R=5 için
Tablo-9 B Binası Eşdeğer Deprem Yükleri Altında Taban Kesme Kuvveti Karşılaştırılması
|
| Mevcut Proje (A.B.Y.Y.H.-1975) | Yönetmelik Değeri (*) (A.B.Y.Y.H. � 1997) |
|
X Yönü |
0.07 |
0.114
|
|
Y Yönü |
0.07 |
0.122
|
(*) Vt = WA(Tı) / Ra (Tı) ® A.B.Y.Y.H. � 1997
Ra (Tı) = R = 5 Ao = 0.40 g
Yerel Zemin Sınıfı ® Z4 Tx = 1.82 sn Ty = 1.68 sn
Tablo-10 B Grubu Yapı Hasar Endeksi
|
| Hasarlı | Hasarsız | Toplam | Hasar Endeksi |
|
B Grubu Yapı Sayısı |
5 |
3 |
8 |
% 62
|
B grubu yapının hasar görme ana nedeninin; YETERSİZ YANAL RİJİTLİK olduğu görülmüş, bu nedenin oluşmasına ve/veya yıkıma;
1) Proje�nin yapıldığı tarihteki �Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik � 1975� hükümlerindeki deplasman limitlerine uymamak,
2) Çerçeve kirişlerinin yatay yükler altında stabilitesinin düğüm noktalarında sağlanamaması,
3) Çerçeve kirişlerinde yanal tesirler altında yetersiz üst başlık genişliğinin
sebep olduğu saptamaları yapılmıştır.
- C Grubu Yapı ;
C grubu yapı, Şekil-5�te de verildiği gibi, 24.00 mt x 12.00 mt modülajıyla oluşturulan, kenarda 7.00 mt, içeride 8.70 mt yüksekliğinde, prefabrike betonarme, her iki yönde kolon-kiriş bağlantısı mafsallı (kiriş-kiriş yatay bulan, kiriş-kolon pim) olarak oluşturulmuş bir sistemdir.
Bu sisteme ait yapıda yerinde yapılan gözlemlerde,
a) Yapıda toptan kırılma-devrilme türünde bir yıkılma olduğu,
b) Yıkılma yönünün ana kirişlere dik yönde olduğu,
c) Kolon ebatlarının çerçeve kolonlarında 40 cm x 60 cm, ara kat kolonlarında ise 40 cm x 45 cm olduğu,
d) Tüm bağlantıların mafsallı olduğu, kiriş-kolon, kiriş-kiriş bağlantılarının yatay ve düşey pim (bulon) lerle oluşturulduğu,
e) Yıkımın kolonların zayıf yönünde ve gayet düzenli olduğu,
f) Binanın yıkımının montaj yükleri altında olduğu, herhangi bir ek konvansiyonel imalatın (duvarlar, topping betonu, v.s. gibi) yapılmadığı,
g) Bazı kolon-temel bağlantılarında aderans betonlarının bulunmadığı saptamaları yapılmıştır.
Sahada yapılan çalışmalardan sonra, mevcut yapının projeleri irdelenmiş, proje yapım yılının 1998 yılı olduğu görülmüş, aynı sistem yıkılma yükleri altında tekrar statik olarak çözülmüş ve bunun sonucunda aşağıdaki sonuçlara ulaşılmıştır.
Tablo-11 C Binası I. Mod Deplasmanları
|
Kolon | Hasar Yükleri Altında (cm) | Servis Yükleri Altında (cm) |
İzin Verilen max. (cm) |
| KK X Yönü | 3.44 | 4.22 | 2.45 |
| KK Y Yönü | 5.45 | 6.24 | 2.45 |
| İK X Yönü | 3.43 | 4.22 | 3.05 |
| İK Y Yönü | 11.48 | 13.25 | 3.05 |
KK : Kenar Kolon İK : İç Kolon
Tablo-12 C Binası Eşdeğer Deprem Yükleri Altında Taban Kesme Kuvveti Katsayısı Karşılaştırılması
|
| Mevcut Proje | Yönetmelik Değeri (*) |
|
X Yönü |
0.100 |
0.200
|
|
Y Yönü |
0.057 |
0.113
|
(*) Vt = WA(Tı) / Ra (Tı) ® A.B.Y.Y.H. � 1997
Ra (Tı) = R = 5 Ao = 0.40 g
Yerel Zemin Sınıfı ® Z4 Tx = 1.93 sn Ty = 0.86 sn
Tablo-13 C Binası Kolon Enkesitleri
|
Kolon |
Uygulanan Ebat (cm) | Min, Yönetmelik Boyutu (cm) |
|
İç Kenar Aks
İç Orta Aks |
40x60
40x60 |
55x55
70x70
|
Tablo-14 C Grubu Yapı Hasar Endeksi
|
| Hasarlı | Hasarsız | Toplam | Hasar Endeksi |
|
C Grubu Yapı Sayısı |
1 |
- |
1 |
% 100
|
C grubu yapının hasar görmesinin ana nedeni; YETERSİZ YANAL RİJİTLİK olduğu görülmüş, bu nedenin oluşmasına ve/veya yıkma;
1) A.B.Y.Y.H.Y. � 1997�nin uygulanmaması;
a) Hatalı yatay yük seçimi,
b) Deplasman limitlerine uymama,
c) Mevcut zemin özelliklerini göz önüne almama,
2) Zayıf yön stabilitesinin kontrol edilmemesi,
3) Düşey ve yatay donatı yetersizliğinin,
sebep olduğu saptamaları yapılmıştır.
- D Grubu Yapı ;
D grubu yapı, Şekil-6�da da verildiği gibi, 20.00 mt x 7.00 mt modülajıyla oluşturulan, 8.00 mt yüksekliğinde, prefabrike betonarme Y veya L şeklinde elemanlarla oluşturulan, kolon-kiriş bağlantılarının moment sıfır noktalarına yakın yerlerde bulonlarla oluşturulduğu kırık çatı kirişli mafsallı bir sistemdir. Bu sisteme ait yapılarda yerinde yapılan gözlemlerde;
a) D grubu yapı sisteminde, mekanik bağlantıların yetersizliği nedeniyle, her iki istikametteki yatay elemanların bağlantılarından koparak düştüğü,
b) Kirişlerden kurtulan kenar kolonların ayakta kalabildiği,
c) İç aks kolonlarının genellikle katlanarak, kırıldığı,
d) Yıkılma yada kopma-düşmenin kolonların zayıf istikametlerine doğru olduğu,
e) Kolon ebatlarının kenarda ve içte 25 cm x 50 cm ebadında olduğu,
f) Binanın yıkımının kendi karkas ve kaplama yükleri altında olduğu, herhangi bir ek konvansiyonel imalatın (duvarlar, yatay bağlantılar, v.s. gibi) yapılmadığı,
g) Kolon-temel bağlantılarında herhangi bir zayıflık, deformasyon olmadığı saptamaları yapılmıştır.
Sahada yapılan gözlemlerden sonra, mevcut yapı grubunun projelerine ulaşılamamış, ancak yapı inşaasının halen sürmesinden de hareketle, aynı sistem yıkılma yükleri altında statik olarak çözülmüş ve bu çözüm sonucunda aşağıdaki değerlere ulaşılmıştır.
Tablo-15 D Binası I. Mod Deplasmanları
|
Kolon | Hasar Yükleri Altında (cm) | Servis Yükleri Altında (cm) | İzin Verilen max. (cm) (0.0035 x h) |
| KK X Yönü | 7.75 | 10.17 | 2.80 |
| KK Y Yönü | 3.36 | 4.40 | 2.80 |
| İK X Yönü | 12.92 | 16.95 | 2.80 |
| İK Y Yönü | 5.60 | 7.34 | 2.80 |
KK : Kenar Kolon İK : İç Kolon
Tablo-16 D Binası Kolon Enkesitleri
|
Kolon |
Uygulama (cm) | Min, Yönetmelik Boyutu (cm) |
|
İç Kenar Aks
İç Orta Aks |
25x50
25x50 |
55x55
60x60
|
Tablo-17 D Grubu Yapı Hasar Endeksi
|
| Hasarlı | Hasarsız | Toplam | Hasar Endeksi |
|
D Grubu Yapı Sayısı |
6 |
2 |
8 |
% 67
|
D grubu yapının hasar görme ana nedeni �YETERSİZ YANAL RİJİTLİKTİR�.
Bu nedenin oluşmasına ve/veya yıkıma;
a) A.B.Y.Y.H.Y. � 1997 hükümlerine uymamak,
b) Kolon-kiriş mekanik bağlantılarının tümünde yetersizlik,
c) Yanal stabilitesi zayıf sistem sorununun
sebep olduğu saptamaları yapılmıştır.
HASAR GÖREN YAPILARA AİT MALZEME BİLGİLERİ VE DEĞERLENDİRMELER
Adapazarı Organize Sanayi Bölgesinde irdelenen dört grup yapıda, yerinde tüm kolonlarda �SCHMİT� çekiciyle okuma yapılmış ve beton dayanımlarında herhangi bir sorun olmadığı, projelerde öngörülen BS25 ve BS30 kalitesindeki dayanımların rahatlıkla sağlandığı gözlenmiştir.
Yine söz konusu dört grup yapıdan, inşaat çeliği örnekleri alınmış, söz konusu bu çelik örnekleriyle hem mekanik testler, hemde kimyasal analizler yapılmıştır. Her iki test sonuçlarıda Tablo-18 ve Tablo-19�da verilmiştir. Bu testler sonucunda B ve C grup yapılarında kullanılan inşaat çeliğinde sorunlar olduğu görülmüştür.
B grubu yapıda kullanılan inşaat çeliğinin KE değeri (Karbon Eşleniği) çeşitli kaynaklarda ifade edilen (4) 0.45 değerinden küçük olma koşulunu oldukça aşmış, söz konusu donatının sünek davranış göstermesini engelleyecek, kırılgan bir davranış gösterecek konuma itmiştir. Zaten ilgili donatının mekanik değerleri, akmanın başlamasının tespit edilememesi, ve yüksek kopma dayanımı ile bu olumsuzluğu teyit etmiştir.
C grubu yapıda kullanılan inşaat çeliği, projede S420 çeliği olarak ifade edilmesine rağmen, gerek akma dayanımı, gerek kopma dayanımı değerleri açısından oldukça şüpheli bir davranış göstermiştir.
Tablo-18 Adapazarı Organize Sanayi Bölgesi Örnek Yapılar
İnşaat Çeliği Mekanik Değerleri
|
|
Numune No. |
Çap (mm) |
Akma Dayanımı (Kg./mm2) | Çekme Dayanımı (Kg./mm2) |
| A | 991C | 18 | 45.14 | 52.18 |
| 992C | 18 | 55.12 | 58.96 | |
| B | 996C | 12 | - | 77.59 |
| 997 | 12 | - | 75.39 | |
| C | 989C | 22 | 26.25 | 41.68 |
| 990 | 22 | 27.82 | 41.68 | |
| D | 993C | 14 | 49.35 | 58.17 |
| 991C | 14 | 50.92 | 58.38 |
Tablo-19 Adapazarı Organize Sanayi Bölgesi Örnek Yapılar
İnşaat Çeliği Kimyasal Kompozisyonları
| ELEMENT |
| A | B | C | D |
| KARBON | C | 0,17200 | 0,44300 | 0,10500 | 0,17800 |
| SİLİSYUM | Si | 0,23600 | 0,26000 | 0,12500 | 0,27200 |
| MANGAN | Mn | 0,56800 | 1,64000 | 0,64400 | 1,82000 |
| FOSFOR | P | 0,00594 | 0,00692 | 0,00512 | 0,00512 |
| KÜKÜRT | S | 0,02420 | 0,10500 | 0,03340 | 0,08540 |
| KROM | Cr | 0,05180 | 0,12000 | 0,04970 | 0,13300 |
| MOLİBDEN | Mo | 0,00416 | 0,01190 | 0,00100 | 0,00100 |
| NİKEL | Ni | 0,06950 | 0,09300 | 0,09590 | 0,04340 |
| ALUMİNYUM | Al | 0,00200 | 0,00200 | 0,00200 | 0,00200 |
| KOBALT | Co | 0,00100 | 0,00100 | 0,00100 | 0,00100 |
| BAKIR | Cu | 0,03900 | 0,13800 | 0,09260 | 0,06490 |
| NIOBIUN | Nb | 0,00200 | 0,00200 | 0,00200 | 0,00200 |
| TİTANYUM | Ti | 0,00100 | 0,00105 | 0,00100 | 0,00100 |
| VANADTUM | V | 0,00100 | 0,00100 | 0,00100 | 0,00100 |
| WOLFRAM | W | 0,00500 | 0,00500 | 0,00500 | 0,00500 |
| KURŞUN | Pb | 0,00200 | 0,00200 | 0,00200 | 0,00200 |
| KALAY | Sn | 0,00300 | 0,00300 | 0,00300 | 0,00300 |
| MAGNEZYUM | Mg | - | - | - | - |
| ANTİMON | Sb | 0,023360 | 0,023390 | 0,02000 | 0,00886 |
| DEMİR | Fe |
|
|
|
|
| KARBON EŞL. |
| 0,28529 | 0,75831 | 0,23524 | 0,51555 |
MARMARA DEPREMİ SONRASI HASAR GÖREN PREFABRİKE YAPILARA AİT GENEL BULGULAR VE SORUNLAR
1. Hasar gören tüm yapılardaki, toptan kırılma-devrilme türündeki yıkılmanın ana nedeni �YETERSİZ YANAL RİJİTLİKTİR�.
2. Yetersiz Yanal Rijitliğin tek nedeni; gerek A.B.Y.Y.H.Y. � 1975 hükümlerindeki 0,0025 x h, gerekse A.B.Y.Y.H.Y. � 1997 hükümlerindeki 0,0035 x h deplasman limitlerine uyulmamasıdır.
3. 1997 yılından sonra projelendirilen ve uygulanan yapılarda �A.B.Y.Y.H.Y. � 1997� hükümleri hiç uygulanmamıştır.
4. A.B.Y.Y.H.Y. � 1975�deki S (Yapı Dinamik Katsayısı) değeri hasar gören yapılarda 1�den küçük alınmıştır.
5. Hasar gören tüm yapıların kolon tasarımlarında asimetri (geometri veya donatı) bulunmaktadır. Tüm yıkımlarda bu zayıf yön üzerine olmuştur.
6. Çerçeve çözümü ile bulunan yatay yük dağıtımı, yıkılma mekanizması ile pek uyuşmamaktadır. Özellikle iki açıklıklı çerçevelerde orta kolonlar tasarlanandan daha fazla yük almaktadırlar. Dolayısıyla bu tarz çözümler gözden geçirilmelidir.
7. İrdelenen yapı gruplarının ikisinde (B ve D grubu) kolon-kiriş bağlantılarında yetersizlikler veya sistematik problemler olduğu görülmüştür.
8. Yerinde yapılan saha testlerinde, tüm yapı gruplarının beton kalitesinin olması gereken veya bunun üstünde olduğu görülmüştür.
9. Yerinden alınan örneklerle yapılan testlerde, inşaat çeliğinde ciddi sorunlar olduğu görülmüştür. Bu durum özellikle mekanik testlerin ve kimyasal analizlerin çelikte sıklıkla yapılması gereğini ve kaynaklanabilirlik-işlenebilirlik açısından TS 708�in revize edilmesi gerçeğini ortaya koymaktadır.
10. Hasarın özellikle bazı bölgelerde yoğunlaşması, yerel zemin sınıflarının doğru tespitini ve alüvyonal zeminin büyütme etkisi nedeniyle tanımlama-tanıma zorunluluğunu bir kez daha gösterilmiştir.
SONUÇ :
17 Ağustos 1999 Marmara Depremi sonrasında girişte de belirtildiği üzere bir kısım prefabrike betonarme tek katlı mafsallı yapı türü hasar görmüştür. Ancak bu hasarın nedeni; ne yapının çözüm tarzı, ne yapının ana malzemesi, ne de yapının üretim şeklidir. Bu hasarın ana nedeni uygulama hatalarıdır. Yıkılan veya hasar gören tüm yapıların ortak özelliği, mevcut tasarım kriterlerine uyulmamasıdır. TPB teknik ekipleri tarafından yapılan tüm gözlemlerde, mevcut yönetmelikleri gözardı etmeden projelendirilen ve inşa edilen tüm yapılarda herhangi bir önemli sorun olmadığı saptanmıştır. Hasarın, dolayısıyla hatalı uygulamaların yoğunlaştığı noktalarda dahi, sadece kolon ebatlarının doğru seçildiği örneklerde hiçbir hasarın olmadığı tespit edilmiştir. (Fotoğraf-5)
Tek katlı mafsallı yapılarda kolon ebadını kontrol eden en önemli kriterin dikkate alınmadığı, mevcut tasarım ilkelerinin gözardı edildiği, dolayısıyla yanal ötelenmelerin kısıtlanmadığı bir çözüm, hatalı bir çözümden başka bir şey değildir.
17 Ağustos 1999 Marmara Depreminden sonra, tek katlı mafsallı prefabrik betonarme yapılarında hasar gördüğü inkar edilemez bir gerçektir. Ancak bu uygulama şeklinin en basit ve en genel bir uygulama olduğu, bununda denetimsiz veya deneyimsiz bir proje ve uygulama süreci sonucunda depremde hasar gören yapıların benzer sonunu hazırladığı, elbette ki prefabrike monolitik çerçeve türünün yatay yükler altında çok daha olumlu davrandığı, yine de tüm olumsuz ve hatalı uygulamalara rağmen, doğru tasarımı yapılmış, doğru düğüm noktası detayı çözümü oluşturulmuş, kontrollü ve özenli üretimi yapılmış pek çok prefabrike mafsallı tek katlı yapının da bu depremde olumlu servis verdiği unutulmamalıdır.
Tek katlı mafsallı çerçeve türü yapıların genel kritiği, öncelikle tüm tasarım ve yapım koşullarının doğru, olması gereken şekilde yapılıp yapılmadığının sorgulanmasıyla başlamalı ve tamamlanmalıdır.
Bu noktadan bakıldığında, bu depremde hasar gören prefabrike yapılarda ciddi tasarım ve uygulama problemleri öncelikle görülmektedir.
Kaynaklar :
1) Kocaeli Depremi � İstanbul Teknik Üniversitesi Ön Değerlendirme Raporu. Prof. Dr. Gülsün Sağlamer, Prof. Dr. Aykut Barka ve diğerleri.
2) 17 Ağustos 1999 Kocaeli Depreminde Meydana Gelen Yer Hareketi ile ilgili Ön Değerlendirme Prof. Dr. Mustafa Erdirik, Y. Doç. Dr. Eser Durukal / Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü Deprem Mühendisliği Anabilim Dalı
3) The Effect Of Soil Condition During Kocaeli Earthquake Assocc. Prof. Ayfer Erken / İ.T.Ü. İnşaat Fakültesi
4) Prefabrike Yapılar ve Deprem � Atölye Çalışması / Aralık 1998. TPB Yayını.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder